In het centrum van Yogyakarta staat Fort Vredeburg: het grootste Nederlandse overblijfsel van de stad. Het fort is te vinden aan de hoofdstraat Jalan Malioboro, tegenover het presidentieel paleis. Dit stukje Nederlands Indonesië is zeker een bezoekje waard.
Het ene moment sta je middenin de drukke Malioborostraat, waar markten met traditionele kleding en souvenirs een erehaag op de stoep vormen. Er wordt druk onderhandeld om batikshirts en houten wajangpoppen. Scooters scheuren over de drukke weg, becakbestuurders roepen om het hardst naar toeristen.
De straat is rijk aan dit soort Indonesische taferelen. Op de hoek van de straat staat echter iets bekends, een strak gebouw met hoge witte muren. Het is Fort Vredeburg: Nederlands' trotse machtscentrum van weleer. Recht tegenover het presidentieel paleis herinnert het de inwoners van Yogyakarta altijd aan hun koloniale verleden.
Ken ik dat niet ergens van?
Bij het binnenstappen van Vredeburg voelt het als thuiskomen. Na het oversteken van de slotgracht en het betreden van de poort, vallen een aantal dingen op. Groene keurig gemaaide grasperken, grote ramen, rode dakpannen op de daken: net Nederland. Er staat zelfs een bord met in het Nederlands 'Indische Koffie' erop geschreven.
Een medewerker brengt kartonnen dozen met vermoedelijk etenswaren naar het gelijknamige café-restaurant. De binnenplaats ligt er onderhouden bij. Strak grasveld, geveegde straatstenen en smetteloze witte muren van de gebouwen op de binnenplaats. Erg bijzonder om structuur te zien in het normaal zo chaotische Yogyakarta.
Geluid van de straat komt niet helemaal door de dikke muren heen; stilte is een zeldzaamheid in het drukke stadscentrum en zeer welkom na uren ronkende motoren te hebben aangehoord. Vredeburg doet wat dat betreft zeker haar naam eer aan. De muren houden echter ook de weinige wind tegen, wat ervoor zorgt dat het op de binnenplaats erg benauwd is.
Wie daaraan wil ontkomen, kan een wandeling maken over de fortmuren, vanwaar ook mooi uitgekeken kan worden over Jalan Malioboro. Er staat wat meer wind en het is er daardoor minder benauwd. Op de muren zijn her en der bomen gepland, waardoor er voldoende schaduw is. Via een smalle trap kun je de muren beklimmen.
Met een beetje fantasie waan je je in het kolonialistische tijdperk. Vanaf de muren heb je een goed overzicht van de binnenkant van het fort. De gebouwen zijn nog grotendeels in originele staat, wat een authentiek gevoel geeft. De architectuur van het fort is zowel Westers als Indisch. Zo zijn de deuren hoog en breed (Westers statussymbool), maar de portieren hebben de vorm van een boog, wat weer typisch Oosters is.
Van fort naar museum
Fort Vredeburg is gebouwd in 1765 door sultan Hamengkubuwono I, in opdracht van de Nederlanders. De sultan bouwde dus een fort waarmee zijn eigen machtspositie ingeperkt werd. Niet onder dwang, maar vanwege het vereffenen van een schuld.
De Nederlanders hadden Hamengkubuwono namelijk geholpen met het verkrijgen van de troon van Yogyakarta. Het nieuwe fort kreeg in eerste instantie de naam Rustenburg, maar na een grootschalige reparatie na een aardbeving werd de naam veranderd in Fort Vredeburg.
Het was een oude legerbasis van het koloniale bestuur van Nederland en de gouverneur van Yogyakarta was er gestationeerd. Het fort ligt op een steenworp afstand van de Kraton, de residentie van de sultan. Niet zonder reden, want het doel van het fort was het onder controle houden van de sultan van Yogyakarta.
Tegenwoordig herbergt Vredeburg een museum dat gewijd is aan de Indonesische vrijheidsstrijd. Al bij binnenkomst is dat te zien. Twee grote zwarte standbeelden van Indonesische nationale helden begroeten je. De oude barakken en officierskwartier huisvesten diorama's van belangrijke gebeurtenissen in de Indonesische vrijheidsstrijd.
Miniaturen van sleutelfiguren als Soekarno en Diponegoro zijn er te zien tijdens historische momenten in de geschiedenis van Indonesië. In de expositieruimtes is weinig te zien van de aanwezigheid van Nederlanders, op wat Oudhollandse brieven aan de muur na.
Voor de Nederlandse toerist op zoek naar koloniale overblijfselen een kleine teleurstelling, maar wel een welkome ontsnapping aan de drukkende warmte buiten. De ruimtes zijn voorzien van airconditioning waar je het na verloop van tijd zelfs koud van krijgt.
'Nederlands' eten
Na een middag slenteren door Yogyakarta is Fort Vredeburg een goede plaats om wat uit te rusten. De vroegere herberg is omgebouwd tot café-restaurant, waar je zowel Indonesisch als westers kunt eten. In het oog springend zijn de Nederlandse ontbijtkoek en huzarensalade.
Verwacht daarvan niet hetzelfde als de Nederlandse versies: het zijn bijna compleet andere gerechten. Voor een geurige Indonesische kruidenkoffie kun je bij het café-restaurant Indische Koffie ook terecht.
Het interieur doet nog denken aan een Nederlands eetcafé. Met een lange marmeren bar en lange teakhouten eettafels lijkt het in niets op een traditioneel Indonesisch eethuis. Het eten is betaalbaar en er is voldoende keus voor alle soorten smaken. Honger hoef je niet te lijden na een bezoek aan Vredeburg.
Een kaartje voor Fort Vredeburg is spotgoedkoop. Volwassenen betalen omgerekend vijftien eurocent, kinderen daar nog een de helft van. Zeker het geld waard dus wanneer de drukte van de stad even teveel wordt.
