Zo'n 60.000 jaar geleden waren de gebieden van Nieuw-Guinea en Australië nog met elkaar verbonden. Later stegen de wateren en raakten deze werelddelen los van elkaar. Hierdoor ontwikkelde de Papoeabevolking zich compleet anders dan de Aboriginals van Australië.
Papoeastammen
Er zijn ruim 230 soorten Papoeastammen die in het binnenland leven. Doordat zij verspreid over het land leefden en weinig contact met elkaar hadden zijn er zo zo'n 200 talen en 800 dialecten ontstaan. De stammen van Papoea staan vooral bekend om hun ambachtskunst. Vaak gaat het daarbij om gebruiksvoorwerpen of decoratieve zaken waarmee men het lichaam versiert. Deze kunst kan vaak naast een praktische betekenis vaak ook een religieuze betekenis hebben. De stammen van de Baliemvallei staan bekend om hun peniskokers en andere lichaamsdecoraties.
Nieuwe stammen ontdekt
Een aantal bekende stammen zijn de Balliem-, Dani-, Yali- en Agatstammen. Vele stammen woonden diep in het binnenland bijvoorbeeld aan de voet van een berg of midden in de jungle. Sommige stammen waren in een recent verleden koppensnellers en kannibalen. De Dani zijn de bekendste stammen van het binnenland en zijn pas in 1938 ontdekt.
Er zijn echter ook Papoeastammen die pas in een veel recentere periode in contact zijn gekomen met de buitenwereld. Zo zijn de Korowaistammen die hun huizen zes tot vijfentwintig meter hoog in de bomen bouwen pas zo'n 25 jaar geleden ontdekt. Nadat Papoea in 1963 deel werd van Indonesië, heeft de regering geprobeerd de Papoea's over te halen een moderner leven te leiden. Sinds die tijd hebben de Indonesiërs van Wamena een moderne nederzetting gemaakt met scholen, politie, soldaten en winkels.
Traditionele gebruiken
Maar net als de christelijke missie in het verleden is ook de centrale regering er niet in geslaagd het traditionele leven van de Papoea's te ontkrachten. Ondanks alles zijn de lokale stammen in staat geweest hun traditionele gebruiken en waarden te handhaven. De regering heeft haar beleid ook aangepast aangezien ook zij erachter is gekomen dat juist de traditionele culturen de toeristen naar het gebied trekken.
Door de missie in het verleden is een deel van de Papoea's christelijk. Toch worden de oude gebruiken en waarden van het traditionele animistische geloof nog altijd gehandhaafd. De verering van verschillende soorten geesten, waaronder die van voorouders, staat centraal in de traditionele religie.
De Papoea's geloven in verschillende geesten, zowel goedwillende en kwaadwillende geesten die je door het uitvoeren van de juiste rituelen kunt beïnvloeden. Met deze rituelen kun je bijvoorbeeld ook een goede oogst bevorderen of het weer beïnvloeden. De medicijnman beschikt vaak over de beste kennis omtrent deze rituelen.
Polygamie
De mannen van de verschillende stammen in de Balliemvallei zijn polygaam. Een man mag zoveel vrouwen hebben als hij zich kan veroorloven. Het is gebruikelijk dat de bruid moet worden gekocht en dit gebeurt door middel van ruilhandel. De familie van de bruid krijgt zo'n vier a vijf varkens voor het weggeven van de dochter. De sociale status van een man wordt dan ook bepaald door het aantal varkens en vrouwen dat hij bezit. Met varkens worden ook de grote feesten betaald.
