Wie een rondreis door Indonesië plant en het nieuws in de gaten houdt, schrikt er misschien een beetje van. Want waarom op vakantie gaan naar Indonesië, waar net een aardbeving is geweest of een vulkaan staat te ronken en misschien wel uitbarst?
We snappen je zorgen, en we kunnen er niet omheen. Niet meer dan eens wordt Indonesië opgeschrikt door een ontwakende of uitbarstende vulkaan. Of een aardbeving. Soms met een tsunami tot gevolg. En dat is geen toeval. De Indonesische archipel maakt deel uit van de zogenaamde Ring of Fire, ook wel bekend als de Pacifische Ring van Vuur. Wij leggen je uit wat de Ring of Fire is en wat deze betekent voor je rondreis door Indonesië.
Wat is de Ring of Fire?
De zogenaamde Ring of Fire is een hoefijzervormig gebied rondom de Grote Oceaan die goed is voor negentig procent van alle geologische activiteit op aarde. Deze geologische activiteit bestaat zoals de naam al doet vermoeden uit vulkaanuitbarstingen, maar ook aardbevingen zijn in de Ring of Fire geen uitzondering. En ongelukkig genoeg onderdeel van het leven in deze regio.
Welke landen liggen er in de Ring of Fire?
De Ring of Fire ligt als een gordel langs de randen van de Grote Oceaan en is maar liefst 40.000 kilometer lang. De ring begint bij Nieuw-Zeeland en loopt via een aantal eilandengroepen naar Indonesië, de Filipijnen, Japan, de Russische eilandengroep de Koerilen, het Russische schiereiland Kamtsjatka en Alaska. Vanaf hier gaat de ring verder langs de westkust van Canada, Amerika, Mexico en de volledige westkust van Midden- en Zuid-Amerika.
Hoe oud is de Ring of Fire?
De Ring of Fire is er natuurlijk eigenlijk altijd al geweest, maar de benaming van deze regio ontstond pas in de negentiende eeuw. In deze periode begonnen wetenschappers een verband te leggen tussen de aaneenschakeling van natuurrampen rondom de Grote Oceaan. In 1852 groepeerden ze de vulkaanuitbarstingen onder bijvoorbeeld de Volcanic Series of Australasia en Volcanic Series of North America. Zo werden alle vulkanische regio's in kaart gebracht en werd de Pacifische Ring van Vuur zichtbaar.
Waardoor worden aardbevingen en vulkaanuitbarstingen veroorzaakt?
Wie het nieuws rondom aardbevingen en vulkaanuitbarstingen nauwgezet volgt, begint het misschien wel op te vallen dat een aantal landen het regelmatig te verduren krijgt. Het feit dat de veelvuldige vulkaanuitbarstingen en aardbevingen dus niet op willekeurige plekken voorkomen, is ook de wetenschappers niet ontgaan. Maar wat deze geologische activiteit precies veroorzaakte, werd pas honderd jaar na de constatering van de Ring of Fire ontdekt. Rond 1960 werd ondervonden dat het aardoppervlak bestaat uit negen tektonische platen die langzaam naar elkaar toe en van elkaar af bewegen.
In de Ring of Fire komen een aantal van die tektonische platen bij elkaar. De verschuivingen langs, tegen, over en onder elkaar veroorzaken een reactie op de aarde. De opbouwende spanningen leiden na verloop van tijd tot een plotselinge verschuiving: een aardbeving. Deze zogenaamde seismische activiteit wordt het hoogst gemeten aan de grens van een tektonische plaat. Omdat Japan en San Francisco op zo’n grens liggen, is op deze bestemmingen de kans op een aardbeving groot. Om die reden worden veel gebouwen in deze steden aardbevingsbestendig gebouwd.
De stroming van magma onder de tektonische platen zorgt ervoor dat ze kunnen bewegen. Wanneer dat magma via de ontstane breuken in de aardkorst omhoog komt, ontstaat er een vulkaan of vulkaanuitbarsting. Dit verklaart de hoeveelheid vulkanen in Indonesië en in de rest van van de Ring of Fire. Ook worden er door de verschuivingen gebergtes gevormd. Een goed voorbeeld hiervan zijn de rotsachtige schiereilanden op Halmahera in de Molukken.
Waardoor wordt een tsunami veroorzaakt?
Wanneer een aardbeving onder water plaatsvindt, een zeebeving dus, is er een kans op een tsunami. Een tsunami of vloedgolf ontstaat wanneer een van de botsende tektonische platen omhoog beweegt. Hierdoor wordt een grote hoeveelheid water omhoog gestuwd en ontstaan er hoge golven die met maar liefst 800 kilometer per uur koers zetten richting de kust. Omdat de golven aan de kust worden afgeremd, worden ze steeds hoger. Een allesverwoestende muur van water, de tsunami, die op het strand af komt, is het gevolg.
Waarom is de Ring van Vuur zo gevaarlijk?
De Ring of Fire of Ring van Vuur is het gebied waar de meest verwoestende natuurrampen in de geschiedenis hebben plaatsgevonden. Denk aan de aardbeving in Nepal in 2015 of de tsunami in de Indische Oceaan in 2004. En misschien zitten de aardbevingen op Lombok en de Gili-eilanden, en de aardbeving gevolgd door een tsunami op Sulawesi in 2018 ook nog vers in je geheugen.
En dat wordt in de toekomst helaas niet minder. Zo mag Indonesië zich met meer dan 400 vulkanen het land met de meeste vulkanen ter wereld noemen. Ongeveer 130 daarvan zijn actief. Maar ook slapende vulkanen kunnen wakker worden. Om nog maar niet te spreken over de aardbevingen die in de Ring of Fire aan de orde van de dag zijn. Hoewel de gevolgen van een vulkaanuitbarsting, aardbeving of tsunami variëren, moet je als je een bestemming in de Ring of Fire bezoekt dus wel voorbereid zijn op de risico’s.
Hoe voorspelbaar is een aardbeving in Indonesië?
Hoewel wetenschappers wel weten waar en waarom aardbevingen plaatsvinden en ook hoe sterk deze gaan zijn, blijkt het een stuk lastiger om nauwkeurig te voorspellen wanneer een aardbeving precies gaat plaatsvinden.
Wetenschappers kunnen daardoor wel een waarschuwing geven dat er ergens in de komende twintig jaar een aardbeving komt, maar niet precies wanneer. Bij een lichte aardbeving op land of een kleine zeebeving is dat misschien niet zo erg, maar vervelender wordt het wanneer er een zware aardbeving plaatsvindt die veel schade veroorzaakt.
Aan de hand van waarschuwingen kunnen steden of landen zich voorbereiden door hun bouwwerken aardbevingsbestendig te maken en bijvoorbeeld watervoorraden aan te leggen. Helaas is dat in arme landen waaronder ook Indonesië te kostbaar, waardoor de gevolgen van zo’n aardbeving groot zijn.
In Jakarta zit het seismologisch instituut van Indonesië (BMKG), wat alle bewegingen van de aardbodem registreert. Vanaf hier wordt gemeten waar de aardbeving is en hoe sterk deze is. Binnen een paar seconden berekent een computersysteem via de gegevens van boeien in de zee de kans op een tsunami en hoe hoog de vloedgolf wordt. En dat is maar goed ook. Want hoe dichter bij de kust, hoe sneller een tsunami aankomt en enorme schade kan aanrichten.
Op basis van deze voorspellingen wordt er een tsunami-alarm afgegeven aan de autoriteiten, de media en soms zelfs in de vorm van sirenes en sms-berichten. Hulpdiensten kunnen hierop anticiperen en inschatten welke gebieden geëvacueerd moeten worden. Helaas is dit systeem niet altijd waterdicht, waardoor een tsunami alsnog onverwachts komt of er een onjuiste voorspelling wordt gedaan.
Hoe voorspelbaar is een vulkaanuitbarsting in Indonesië?
Gelukkig geven vulkanen ons meestal wel een aantal waarschuwingstekens af vooraf aan een eruptie. En dat kan een hoop ellende schelen. Zo houdt in Indonesië het Indonesische Centrum voor Vulkanologie en Geologische Rampen (PVMBG) de activiteit van vulkanen nauwkeurig in de gaten. Om een uitbarsting te voorspellen worden seismische trillingen voor en tijdens erupties gemeten en gassen uit kraterpijpen geanalyseerd.
Daarnaast wordt er ook nog vanuit de ruimte gemeten of er veranderingen in de hoogte of vorm van de vulkaan zijn. Wanneer dat nodig is wordt de alarmstatus van de vulkaan aangepast en worden er daaropvolgend lokaal maatregelen getroffen. Hierdoor ben je vooraf aan of tijdens je vakantie in Indonesië meestal tijdig op de hoogte als er een serieuze dreiging is.
Wat betekent de Ring of Fire voor mijn vakantie in Indonesië?
Een aardbeving in Indonesië is bijna net zo normaal als een regenbui in Nederland. De lokale bevolking groeit ermee op, maar heeft niet altijd de middelen om zich te beschermen tegen de gevolgen ervan. Ook vulkanische uitbarstingen komen regelmatig voor.
Betekent dit dan dat je niet naar Indonesië op vakantie kan? Zeker niet. Maar het is wel verstandig je goed voor te bereiden op de risico’s, alert te zijn en te zorgen dat je weet wat je moet doen in het geval van een vulkaanuitbarsting of aardbeving in Indonesië.
Zo is het verstandig om bij een aardbeving te schuilen onder een deuropening, stevige tafel of bureau. Of ga als het op een veilige manier kan zo snel mogelijk naar buiten, ver van waar er puin of een boom op je hoofd kan vallen. Bij een vulkaanuitbarsting is het verstandig om hogere grond te zoeken, een stofmasker te dragen of om binnen te blijven.
Hoe groot de kans is dat je een aardbeving of vulkaanuitbarsting meemaakt tijdens je rondreis door Indonesië, is niet te voorspellen. Wel is het goed om te weten dat Indonesië qua oppervlak ruim veertig keer zo groot is als Nederland. De kans dat je de grond een keer voelt trillen tijdens je verblijf is zeker aanwezig. Maar de kans dat je precies op de plek bent waar een zware aardbeving plaatsvindt of een vulkaan in jouw nabije omgeving precies tijdens jouw vakantie uitbarst, is statistisch gezien minder groot. Bovendien is er rondom de gevaarlijkste vulkanen een gevarenzone die niet mag worden betreden. En dat zegt genoeg.
We raden dus aan om je vooraf goed in te lezen en ter plekke de aanwijzingen van lokale autoriteiten op te volgen, maar ook om juist een rondreis door Indonesië te maken. Want het zou zonde zijn als je je door de Ring van Vuur laat weerhouden van een vakantie in Indonesië. De archipel heeft de inkomsten uit toerisme namelijk hard nodig om de gevolgen van eerdere natuurrampen op te vangen. Bovendien biedt het je land waanzinnige uitgestrekte rijstvelden, imposante tempels en bovenal een enorme glimlach van de lieve bevolking.
Fotocredits: Astroskiandhike | Phoenix7777 | Department of Foreign Affairs and Trade
