Op 17 augustus 1945 was het onafhankelijke Indonesie een feit. In dat jaar werd de basis gelegd voor de Indonesische staat, de ideologie achter deze staat en de organen die deze staat moesten besturen. Na een kort democratisch experiment volgde een lange periode waarin het concept van de geleide democratie tot leven kwam.
Voorgeschiedenis
In 1945 verklaarde Indonesie zich eenzijdig onafhankelijk en dit werd vastgelegd in de Grondwet van 1945. In 1949 werd de Indonesische onfhankelijkheid erkend door de Nederlandse staat en werd de Grondwet van 1945 vervangen door een federale grondwet. Deze nieuwe Grondwet van 1949 gaf Indonesie een federale basis. De federale staatsstructuur werd aanvankelijk als de juiste vorm voor Indonesie beschouwd maar men vond toch dat dit ten koste ging van de gemeenschappelijke waarden die alle Indonesiers zouden hebben.
Daarnaast werd de federale vorm beschouwd als een mogelijke bedreiging voor het voortbestaan van Indonesie. Immers, het benadrukken van de verschillende regionale culturen en identiteiten zou ook ten koste kunnen gaan van de eenheid. Daarnaast zou een beperking van Jakarta's gezag over de economisch belangrijke eilanden buiten Java ook de nodige problemen kunnen veroorzaken. In 1950 werd de federale grondwet vervangen door de Tijdelijke Grondwet. Met de grondwet werd de eenheidsstaat Indonesie een feit en werden de meeste bepalingen van de federale grondwet overgenomen.
In 1955 vonden de eerste en voor lange tijd enige vrije algemene verkiezingen plaats. Doordat er echter vele partijen meededen aan deze verkiezingen bleek het moeilijk om en politiek programma te ontwikkelen. Daarnaast vonden in deze tijd een aantal regionale opstanden plaats tegen het centrale gezag in de Zuid-Molukken, Sumatra en West-Java.
In 1957 wordt er een einde gemaakt aan de parlementaire democratie. Sukarno schorst de tijdelijke grondwet en voert in 1959 opnieuw de grondwet van 1945 in. Sukarno kwam met het concept van de geleide democratie, de gedachte dat de democratie kan worden geleid. Na de vermeende communistische coup van 1965 komt er een einde aan de presidentiele carriere van Sukarno.
Zijn opvolger Suharto regeert met harde hand. Tijdens zijn regime waren er slechts drie partijen waarop je kon stemmen, ten eerste de regeringspartij Golkar, ten tweede de Partai Demokrat Indonesia (PDI), de Indonesische Democratische Partij en de islamitische Partai Persatuan Pembangunan (PPP). Suharto kon met de hulp van het leger en allerlei maatschappelijke groepen aan de macht blijven en hij schuwde daarbij niet de kiezers te beinvloeden door ze bijvoorbeeld in ruil voor hun stem kantoorbaantjes aan te bieden. Nadat Suharto 32 jaar als alleenheerser aan de macht heeft gestaan wordt hij in 1998 afgezet.
Sindsdien heeft het Indonesische staatsbestel zich in korte tijd ontwikkeld van een autoritair systeem naar een meer democratisch systeem. Er zijn nu meerdere politieke partijen toegestaan waardoor het parlement nu uit een tiental politieke partijen bestaat. Door de wetten nrs 20/1999 en 25/1999 op de regionale economie die per 1 januari 2001 in werking zijn getreden zijn bovendien de bevoegdheden en verantwoordelijkheden, die voorheen bij de centrale overheid in Jakarta lagen, voor het merendeel overgeheveld naar de provincies, steden of regentschappen.
Buitenlandse zaken, justitie, politie en defensie blijven centraal geregeld. Bepaalde sectoren als de mijnbouw en het milieubeleid worden grotendeels nog centraal geregeld als ook de belastingheffing. Maar in tegenstelling tot de oude situatie kunnen nu de opbrengsten uit de regionale natuurlijke bronnen die eerst naar de centrale overheid vloeiden voor het grootste deel door de lagere overheden worden behouden.
Staatsorganen
In de Indonesische staat ligt de uitvoerende macht berust bij de president en bij de ministers. De ministers worden door de president benoemd en zijn alleen aan hem verantwoording schuldig. De president en de vice-president worden voor vijf jaar gekozen en vanaf 2004 worden deze voor het eerst via directe verkiezingen gekozen. De president en vice-president zijn daarna weer herkiesbaar. De president beschikt over het vetorecht inzake wetsvoorstellen ('Keputusan Presiden') en heeft verder grote volmachten, met name omdat hij het recht heeft de noodtoestand uit te roepen in het hele land en ook nog opperbevelhebber van het leger is.
Het hoogste orgaan van de Indonesische Staat is het Volkscongres, de Majelis Permusyawaratan Rakyat (MPR), sinds 1999 bestaat de MPR uit 700 leden. Van de 700 leden zijn 500 leden deel van de het parlement, de Dewan Perwakilan Rakyat (DPR), de resterende leden zijn samengesteld uit 135 regionale vertegenwoordigers en uit 65 vertegenwoordigers van de 'functionele groepen' die in het Indonesisch staatsbestel een rol spelen. Deze laatste groep van vertegenwoordigers wordt geselecteerd door de Algemene Verkiezingen Commissie.
De wetgevende macht berust bij het parlement, de DPR. Van de 500 leden van de DPR worden er 400 direct door het volk gekozen en worden er 100 door de president benoemd. Na 2004 werden de benoemde zetels voor politie en militairen opgeheven. De MPR bestaat nu alleen nog maar uit leden van de DPR en de Raad van Regionale Vertegenwoordigers. Tot 1999 vergaderde de MPR eenmaal per vijf jaar, maar de verwachting is dat dit zal oplopen tot jaarlijkse bijeenkomsten, waarmee de MPR een actievere rol zal kunnen spelen bij het economische en politieke beleid van de regering.
Pancasila
De filosofische basis van de Indonesische staat is de Pancasila. Het woord pancasila bestaat uit twee woorden die uit het Sanskriet afkomstig zijn. Het woord "panca" betekent vijf en het woord "sila" betekent principe. De filosofie van de Pancasila omvat vijf principes die niet van elkaar los kunnen worden gezien. Het eerste principe bevestigt het geloof van de Indonesiers in een God. Het tweede principe benadrukt een rechtvaardige en beschaafde mensheid. Dat de Indonesiers het niet zullen tolereren als ze fysiek of geestelijk worden onderdrukt door hun eigen mensen of door een ander land. Het derde principe belichaamt het concept van de eenheidsstaat.
Nationale eenheid moet het streven van iedere Indonesier zijn en dat betekent dat gevoelens van superieuriteit op basis van etnische gronden, afstamming of huidskleur geen betekenis mogen hebben. Eenheid in verscheidenheid moet de verschillende etnische groepen in Indonesie verenigen. Het vierde principe benadrukt dat in de democratie van de Pancasila besluiten pas worden genomen nadat na uitvoerig overleg (musyawarah) een consensus (mufakat) is bereikt over het te nemen besluit.
De democratie van de Pancasila moet zijn gebaseerd op de soevereiniteit van het volk en moet geinspireerd en een geintegreerd geheel vormen met de andere vier principes van de Pancasila. Het vijfde principe roept op tot sociale rechtvaardigheid voor het gehele volk van Indonesie. De welvaart van Indonesie moet gelijkmatig worden verspreid over de gehele bevolking.
Nationale Vlag en Staatswapen
De Indonesische nationale vlag wordt ook wel genoemd "Sang Saka Merah Putih". De vlag is twee bij drie meter en bestaat uit twee kleuren, een rood vlak boven een wit vlak. De vlag wordt ondermeer gehangen voor het presidentiele paleis, bij regeringsgebouwen en bij Indonesische missies in het buitenland. De eerste keer dat de vlag werd gebruikt was op de dag dat de onafhankelijkheid van Indonesie werd geproclameerd. Sindsdien wordt de vlag elk jaar gehesen tijdens de viering van de onafhankelijkheid.
Die eerste vlag was voor het laatst op 17 augustus 1968 gehesen en is daarna vervangen door een replica van pure Indonesische zijde. Het staatswapen van Indonesie bestaat uit de gouden adelaar, de "garuda" uit de oude Indonesische epische verhalen. De garuda vind je ook terug bij vele tempels die stammen uit de zesde eeuw. De adelaar is het symbool van creatieve energie. De kleur goud symboliseert de grootheid van de staat. De kleur zwart vertegenwoordigd de natuur. Er staan 17 veren op elke vleugel, 8 op de staart en 45 op de nek. Deze cijfers staan voor de datum dat Indonesie onafhankelijk werd verklaard: 17 augustus 1945.
De adelaar houdt in zijn poten een lint vast waarop een motto staat: "Bhinneka Tunggal Ika" oftewel "eenheid in verscheidenheid". Het is een oud javaans motto dat door Empu Tantular, een heilige van het Majapahitrijk, voor het eerst in de vijftiende eeuw werd geintroduceerd. Het motto moet de eenheid van het Indonesische volk benadrukken ondanks de vele etnische en culturele verschillen. Het schild op de garuda symboliseert de zelfverdediging in de strijd en de bescherming van het eigen volk. De vijf symbolen op het schild staan voor de vijf principes van de Pancasila.
De gouden ster in het midden van het schild staat voor het eerste pprincipe, het geloof in een God. De gouden ketting staat voor het principe van de rechtvaardige en beschaafde mensheid. De banyanboom staat voor het principe van de eenheidsstaat van Indonesie. Het hoofd van de banteng (wilde stier) staat voor het principe van de democratie die is geleid door overleg en consensus. De rijsthalm en en de katoentak staan voor het vijfde principe, sociale rechtvaardigheid voor het gehele volk van Indonesie.
Nationaal volkslied
Het nationale volkslied is het lied "Indonesia Raya" wat betekent Het Grote Indonesie. Het lied stamt uit 1928. Vroeger in de koloniale tijd werd de tactiek van verdeel en heers toegepast. Het was een tactiek die de verschillen tussen de mensen op het gebied van taal, etniciteit, cultuur en religie alleen maar versterkte. Het ontstaan van de Indonesia Raya luidde het begin in van de Indonesische nationalistische bewegingen. Het lied werd voor het eerst geintroduceerd door de componist, Wage Rudolf Supratman, bij het tweede Indonesische Jeugdcongres op 28 oktober 1928 in Batavia, het huidige Jakarta.
Het markeerde het moment waarop Indonesische jongeren van verschillende etnische, religieuze en culturelen achtergronden resoluut trouw zweerden aan een vaderland, Indonesie, een natie, de Indonesische natie en aan een verenigende taal, de Indonesische taal. Dit nationale lied dat opriep tot de eenheid van Indonesie zou binnen korte tijd zeer populair worden. Het lied heeft in belangrijke mate bijgedragen aan het opwekken van het nationale bewustzijn bij de vele Indonesiers verspreid over de archipel.
